به گزارش صبح پویا، با شروع موج‌های گرما، که طبق تعریف متخصصان با افزایش دمای هوا به بالای ۳۲ درجه سانتی‌گراد برای سه روز متوالی آغاز می‌شود، خطر گرمازدگی به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. دکتر سیدرضا حبیب‌زاده، متخصص طب اورژانس، هشدار می‌دهد که این وضعیت، در صورت عدم درمان به‌موقع، می‌تواند منجر به عوارض جدی و حتی مرگ شود. گرمازدگی ممکن است به‌طور ناگهانی یا تدریجی، به‌ویژه در فعالیت‌های ورزشی طولانی‌مدت، بروز کند.
نشانه‌های حیاتی گرمازدگی: از تعریق شدید تا گرفتگی عضلات
دکتر حبیب‌زاده مهم‌ترین علائم گرمازدگی را شامل پوست خنک، مرطوب و مورمور شده، تعریق شدید، ضعف و سرگیجه، خستگی، نبض ضعیف و سریع، افت فشار خون هنگام ایستادن و گرفتگی عضلات می‌داند. وی می‌افزاید: «تهوع، سردرد و دمای بدن بین ۳۲ تا ۳۶ درجه از دیگر نشانه‌های گرمازدگی است.»
او تاکید می‌کند که اگر دمای بدن به ۳۵ یا ۳۶ درجه برسد و مکانیزم‌های طبیعی خنک‌سازی بدن مختل شوند، احتمال بروز تشنج، آریتمی قلبی و آسیب به ارگان‌های حیاتی مانند مغز، کلیه، کبد و قلب وجود دارد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر گرمازدگی هستند؟
هرچند هر فردی ممکن است دچار گرمازدگی شود، اما برخی گروه‌ها آسیب‌پذیرترند. این گروه‌ها شامل نوزادان، کودکان زیر ۴ سال، سالمندان بالای ۶۵ سال، مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای و مصرف‌کنندگان برخی داروها هستند. دکتر حبیب‌زاده توضیح می‌دهد که داروهای مورد استفاده برای درمان فشار خون، بیماری‌های قلبی، آلرژی، برخی داروهای روانپزشکی و حتی داروهای غیرقانونی مانند کوکائین و آمفتامین می‌توانند خطر گرمازدگی را تشدید کنند.
عوامل تشدیدکننده و مکانیسم‌های ناکارآمد بدن
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به عوامل دیگری نیز اشاره کرد که می‌توانند گرمازدگی را تشدید کنند. چاقی با حفظ بیشتر گرما در بدن، تنظیم حرارت را مختل می‌کند. تغییرات ناگهانی دما، مانند سفر از مناطق سرد به گرم یا شرکت در مراسم‌هایی نظیر حج که بدن فرصت تطابق با گرما را ندارد، نیز خطر را افزایش می‌دهد.
رطوبت زیاد نیز مانع تبخیر عرق و خنک شدن بدن می‌شود. اگر این وضعیت (گرمازدگی) درمان نشود، می‌تواند به گرماگرفتگی (Heatstroke) منجر شود؛ وضعیتی بسیار جدی که با افزایش دمای بدن به بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد، خطر آسیب دائمی به مغز و سایر ارگان‌های حیاتی و حتی مرگ را به دنبال دارد.
بدن انسان به طور طبیعی با مکانیسم‌هایی مانند تعریق و گشاد شدن عروق پوستی، گرمای اضافی را دفع می‌کند. تعریق و تبخیر مایعات از سطح پوست مهم‌ترین راه دفع حرارت است و افزایش جریان خون در سطح پوست نیز به انتقال گرما به محیط کمک می‌کند. با این حال، در شرایطی مانند رطوبت بالای هوا، پوشیدن لباس‌های تنگ یا غیرقابل تنفس، ابتلا به بیماری‌های مزمن (مانند دیابت یا بیماری‌های قلبی)، مصرف برخی داروها، کم‌آبی بدن و محیط‌های کم‌تهویه، کارایی این مکانیزم‌ها کاهش یافته و خطر گرمازدگی جدی می‌شود. در این حالت، مرکز کنترل دمای بدن (هیپوتالاموس) که مسئول تنظیم تعریق است، نیز ممکن است به‌درستی عمل نکند.
راهکارهای حیاتی برای پیشگیری از گرمازدگی
دکتر حبیب‌زاده برای پیشگیری از گرمازدگی توصیه‌های مهمی ارائه داد:
- پوشیدن لباس‌های سبک و گشاد و خودداری از لباس تنگ.
- استفاده از کلاه لبه‌دار، عینک آفتابی و کرم ضدآفتاب مناسب.
- نوشیدن مقادیر زیاد مایعات و خودداری از مصرف مایعات کافئین‌دار.
- احتیاط در مصرف داروهای خاص و هماهنگی با پزشک.
- اجتناب از حضور یا نشستن در خودروهای پارک‌شده زیر آفتاب.
- استراحت و انجام فعالیت‌های فیزیکی در ساعات خنک‌تر روز.
- دادن زمان کافی برای تطابق بدن با محیط گرم.
وی تاکید می‌کند که در صورت مشاهده علائم گرمازدگی، باید سریعاً فرد را به محیطی خنک‌تر منتقل کرده و آب کافی به او داد. در صورت وخامت شرایط، انتقال فوری به مراکز درمانی ضروری است.