به گزارش صبح پویا، سنگ کلیه، به رسوبات سخت مواد معدنی و نمک‌هایی گفته می‌شود که درون کلیه‌ها شکل می‌گیرند و شایع‌ترین نوع آن سنگ‌های کلسیمی هستند. دکتر سید محمد حسینی‌نیا، جراح و فوق تخصص کلیه و مجاری ادراری، با اشاره به شیوع رو به رشد این بیماری، سبک زندگی کم‌تحرک، مصرف ناکافی آب، رژیم غذایی پرنمک و پرپروتئین، و حتی گرمای هوا را از عوامل مهم افزایش آن در سال‌های اخیر برشمرد.
علائم شایع: از درد ناگهانی تا کشف اتفاقی
دکتر حسینی‌نیا درد ناگهانی و شدید در پهلو یا کمر را مهم‌ترین علامت سنگ کلیه عنوان کرد که گاهی به کشاله ران تیر می‌کشد. این درد ممکن است با تهوع، استفراغ، خون در ادرار یا سوزش ادرار همراه باشد. او تاکید کرد که علائم بسته به محل و اندازه سنگ متفاوت است؛ گاهی یک سنگ بزرگ در داخل کلیه بدون علامت، به مرور زمان می‌تواند به کلیه آسیب جدی وارد کند، در حالی که سنگی کوچک ممکن است علائم شدیدی ایجاد کند. این موضوع اهمیت چک‌آپ‌های روتین را پررنگ می‌کند، چرا که ممکن است سنگ به‌طور اتفاقی در سونوگرافی کشف شود.
نقش تغذیه در پیشگیری و تشدید سنگ کلیه
به گفته این متخصص، کم‌نوشیدن آب، مصرف زیاد نمک، نوشابه‌های سیاه، پروتئین حیوانی و اسفناج در برخی افراد می‌تواند خطر تشکیل سنگ را افزایش دهد. برای پیشگیری، توصیه می‌شود روزانه حداقل ۲ تا ۲.۵ لیتر آب نوشیده شود و از مصرف بیش‌ازحد گوشت قرمز، نمک و غذاهای فرآوری‌شده پرهیز شود.
چه کسانی بیشتر در معرض خطرند؟
افرادی که سابقه خانوادگی سنگ کلیه دارند، بیماران با اختلالات متابولیک (مانند پرکاری پاراتیروئید)، ساکنین مناطق گرم، افراد کم‌تحرک یا با مصرف ناکافی مایعات، بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند. همچنین، کسانی که رژیم‌های کاهش وزن شدید می‌گیرند، باید مراقب باشند.
روش‌های درمان و پیشگیری از عود
درمان سنگ کلیه بسته به اندازه، جنس و محل آن متفاوت است. سنگ‌های کوچک معمولاً با مصرف زیاد مایعات، دارو و صبر دفع می‌شوند. اما در موارد بزرگ‌تر ممکن است از روش‌هایی مانند سنگ‌شکنی برون‌اندامی (ESWL)، یورتروسکوپی یا حتی جراحی استفاده شود.
برای پیشگیری از عود مجدد، دکتر حسینی‌نیا بر نوشیدن مداوم آب در طول روز، کنترل مصرف نمک و گوشت، فعالیت بدنی منظم، پرهیز از بی‌حرکتی طولانی، و بررسی دوره‌ای کلیه‌ها (به‌ویژه در افراد با سابقه سنگ) تاکید کرد. در برخی موارد نیز آزمایش ترکیب ادرار برای شناسایی علت تشکیل سنگ انجام می‌شود.
باورهای غلط رایج: لبنیات و ویتامین D
دکتر حسینی‌نیا به دو باور غلط رایج در مورد سنگ کلیه پاسخ داد:
- مصرف لبنیات: او تاکید کرد که باور “مصرف لبنیات باعث سنگ کلیه می‌شود” نادرست است. در واقع، مصرف متعادل لبنیات، به‌ویژه ماست و شیر کم‌چرب، می‌تواند از بروز سنگ کلیه جلوگیری کند. کلسیم موجود در لبنیات در روده با اگزالات غذا ترکیب شده و مانع جذب بیش از حد اگزالات به خون و کلیه‌ها می‌شود. کاهش شدید مصرف لبنیات حتی می‌تواند خطر سنگ‌های اگزالاتی را افزایش دهد. البته، مصرف مکمل‌های کلسیم بدون تجویز پزشک می‌تواند خطرساز باشد.
- مصرف ویتامین D: مصرف معمول ویتامین D به مقدار توصیه‌شده توسط پزشک معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما مصرف بی‌رویه و خودسرانه آن می‌تواند باعث افزایش سطح کلسیم خون و در نتیجه افزایش خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی کلسیمی شود. این موضوع به‌ویژه در صورت مصرف همزمان مکمل‌های کلسیم اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. بنابراین، ویتامین D باید تحت نظر پزشک و پس از بررسی سطح خون مصرف شود، نه به‌صورت سرخود و با دوزهای بالا.